Pozorišna kritika
"Konji ubijaju, zar ne?"
Тekst: Maja Pelević
Režija: Kokan Mladenović
Piše: Ana Tasić
Kritika je objavljena u Politici 26. maja 2021. godine
Radnja komada "Konji ubijaju, zar ne" Maje Pelević, inspirisanog romanom "Konje ubijaju, zar ne?" Horasa Mekoja, smeštena je u okvire rijaliti šoua, čiji se učesnici bore za nagradu od desetak hiljada evra, koja raste sa zahuktavanjem igre i porašću gledanosti programa. Likovi su lokalizovani, žive u savremenoj Crnoj Gori, boreći se za materijalno preživljavanje u iscrpljujućem maratonu života. Oni nemaju imena, određeni su funkcijama (trudnica, muž, lepotica, domaćica, oficir...), što se može tumačiti kao znak poništavanja individualnosti u neoliberalnom društvu, gde je uglavnom sve komodifikovano, komercijalizovano i uniformisano.
Gledaoci predstave su uključeni u scensku radnju i integralni scenski prostor, učesnici su u šou bez granica, publika rijalitija, bez koje ovi programi ne bi imali moć koju imaju (scenografija Andreja Rondović, kostim Lina Leković). U režiji Kokana Mladenovića, taj koncept je veoma važan i naglašen, gradi ključna značenja, implicitno namećući pitanje društvene odgovornosti publike, građana koji pohlepno gutaju trivijalne sadržaje rijalitija. Osamdesetak gledalaca predstave smešteno je za dvadesetak stolova, na sceni koja predstavlja nekakvu kafanu, gde se održava gala-večera za VIP zvanice. Ona se izvodi doslovno, realistički, konobari poslužuju hranu i piće tokom cele dvosatne predstave, od početka stupanja gledalaca na scenu. Nude nam aperitive, predjelo, glavno jelo i dezert, dok pratimo takmičare koji prosipaju svoju utrobu na sceni, guleći sa sebe svaki trag ljudskosti. U prilici smo da postanemo simbolički saučesnici u zločinu ubistva dostojanstva, gledaoci koji jesu odgovorni za izgled medijske i društvene stvarnosti, jer gledaju te programe, glasaju za učesnike putem sms poruka itd.
Glumci Marija Đurić, Omar Bajramspahić, Vanja Jovićević, Goran Slavić, Jelena Simić, Dejan Đonović, Branka Femić Šćekić, Vukan Pejović, Katarina Krek i Željko Radunović, zaista predano igraju takmičare, istinito i energično, gradeći uloge koje su fizički veoma zahtevne. Bespoštedno plešu u različitim tačkama i stilovima, kroz razigrane i zavodljive koreografije, uz muziku koja se uživo izvodi (scenski pokret i koreografija Miloš Isailović, kompozitorka Irena Dragović). Emir Hadžihafizbegović igra Konferansijea, voditelja ovog šoua i manipulatora sa prikrivenim motivima. Njegov nastup je funkcionalan, ali je mogao da bude prodorniji u dijaboličnosti, sugestivniji i otrovniji u oblikovanju tog lika, gnusne figure koja predstavlja medijsku zagađenost i prljavštinu, đubre koje nam svakodnevno izručuju sa televizijskih ekrana.
Oklop predstave stvara šljašteću i šljokičastu formu, opojan muzičko-plesni šou, raskošan i zabavan za gledanje, dok je istovremeno plodno tlo za raskopavanje i iskopavanje naličja tog spektakla. U pauzama borbe, u bekstejdžu, kada takmičari izadju iz svetla pozornice, i uđu u stvarnost svojih života, tu dolazi do brutalnog prodora istine. Ove prizore iza scene pratimo preko nekoliko ekrana koji tokom takmičenja prikazuju reklame za sponzore emisije. Snimci iz bekstejdža otkrivaju unutrašnje drame likova, njihovu zapitanost o (be)smislu porodičnog života, dileme oko rađanja dece, kao i ideje o mogućnostima za radikalne promene sveta, stvarnu društveno-političku revoluciju. Oni nisu jedini izvor curenja realnosti u predstavi, takođe se, tokom takmičenja, povremeno izlivaju istine iz života učesnika, izazivajući dramske sukobe i katarze. One načinju i teme posledica nedavne ratne prošlosti na ovim prostorima, vojnih intervencija i bombardovanja, zatim probleme tolerancije, seksualnih sloboda i homofobije, ali i prepoznatljivih opštih društvenih nakaznosti, primitivizma, nepotizma, lažnog morala, negativne selekcije.
Izmeštanje publike iz konvencionalnog prostora pozorišne sale donosi naročitu snagu spoznaje, i može se tumačiti kao stvaranje simboličkog ritualnog prostora, mesta za isterivanje medijskih i političkih demona, i društveno isceljenje. Jer, kroz razotkrivanje svakodnevnih laži i veštačke stvarnosti, pozorište otvara put pronalaska boljeg života. Možda onog iz pesme Dade Topića koju Konferansije indikativno izvodi u predstavi, vraćajući nas u neka druga vremena.
