U sivilu predstava sa lažno angažovanim tekstom i podtekstom, u kojima se napada svako i niko, komad Gradskog pozorišta Podgorica, “Bez portfelja”, u koprodukciji s “Barskim ljetopisom”, unio je nove, poštene tonove, uz otvoreno bacanje rukavice publici u lice, čime je obogatio našu pozorišnu svakodnevicu i poimanje umjetničkih sloboda.
Komad, koji su inicirali iskusni pozorišni poslenici, tekstopisac Stevan Koprivica i reditelj Branislav Mićunović, na premijernom izvođenju 3. avgusta na Ljetnjoj pozornici Doma kulture u Baru, unio je zrak svjetla u naše more kalkulantskih predstava, čiji je cilj redovno da se zagrebe po površini, da se ne napadne aktuelna vlast, to jest, što bi rekao Đura Jakšić, “Drzneš li dalje?… Čućeš gromove.”
A probijanje klasičnih klišea, uz osjećaj razgolićene stvarnosti, upravo je obojilo podgoričku premijeru 22. septembra na velikoj sceni KIC-a “Budo Tomović” uz pomalo, makar u početku, zatečenu publiku.
Oslanjajući se skoro formalno na tematski koncept Nušićeve “Gospođe ministarke”, Stevan Koprivica je napisao tekst naših dana, sa ovovremenom groteskom, kojom se bez ograda upire prstom na naše, ali i tuđe malograđanske snove o moći u trenutku kad junake zapadne ono što im ničim ne pripada.
Da bi “ugođaj” bio potpun, glumci su odlukom reditelja, pozorišnim žargonom rečeno, igrali “na publiku”, bacajući joj u lice nimalo uglađene poruke, pozivajući je i na taj način da se, opet žargonski rečeno, “prepozna u diskusiji”. S obzirom na to da komad na direktan način proziva i ismijava licemjerje, političku dvoličnost, žmurenje pred istinom, uz prepoznatljive manire oligarhije sa naših, ali i drugih prostora, uz eho novinskih napisa o korupciji, mitu, nepotizmu, nije isključeno da se i jedan broj gledalaca, uglednih zvanica, u prvim redovima, kisjelo osmjehivao prepoznajući sebe na sceni KIC-a.
Tekst Stevana Koprivice ne proziva konkretno nijednog pojedinca, ali pravi oštar hirurški rez u birokratsko oboljelo tkivo svakog sociuma, pa i našeg. Ali je interesantno da je podgorička publika pokazala svoju veličinu time što je na oštre prozivke sa scene uzvraćala aplauzima, u znak potvrde da naše društvo ima zdravo duhovno jezgro, kao garant da će i ova zemlja možda jednom krenuti pravim putevima.
Nušić, koji je jednom direktno kazao da je, po ugledu na Gogoljevog “Revizora”, napisao svoje “Sumnjivo lice”, ovoga puta je poslužio Koprivici da nastavi tim tragom, i sačini interesantno, ogoljeno dramsko štivo, varijaciju na “Gospođu ministarku”, pokazujući pritom da bez poštenog pristupa temi nema ni prave knjževnosti, niti teatra.
Interesantna je i paralela da je, po ugledu na Gogolja i Čehova, prema njihovom liku tzv. “malog čovjeka” u ruskoj literaturi, i Nušić sačinio svoje “male ljude”, u kojima se ogleda sva prizemna, malograđanska, pokondirena psihologija, a Stevan Koprivica nastavio istim tragom, pri čemu se u tom svjetlu posebno pronašla maestralna Dubravka Drakić. Toliko dobro da bi poseban izazov bio da sljedeći projekat Gradskog bude upravo Nušićeva “Gospođa ministarka”, koju bi ova glumica zasigurno odigrala na najvišem nivou.
Po ugledu na Nušićevu, i glavna junakinja komada “Bez portfelja” pokazuje kako se preko psihologije “malog čovjeka” može mnogo reći o čovjeku uopšte, i kako umišljeni uzlet do zvijezda i natrag donosi gorku komediju, čiji eho odjekuje u publici na nov, kritički intoniran, otvoren i pošten način.
Cio ansambl je djelovao homogeno, a u predstavi je imao i inventivan rediteljski zadatak da sinhronizovano govori horski, u znak metafore da balkanski svijet često govori upravo uglas, kolektivno, kao političko stado, uz projektovano jednoumlje, isprane mozgove i naučene, otrcane refrene, koji zvone isprazno, ne obećavajući bolje sjutra.
Da, u osvit izbora u Podgorici i drugdje, ne bi bi bilo zloupotrebe čitavog projekta, mora se reći da se u komadu prvenstveno mogu prepoznati akteri bivšeg režima u Crnoj Gori, ali i mnogi drugi, posebno novokomponovani likovi iz novih partija, čiji uzleti redovno bivaju praćeni farsičnim tonovima i bizarnim, komičnim snovima o moći, stečenoj preko noći, u ovom političkom trenutku punog pokondirenih novih lica na aktuelnoj sceni.
Svakako, komad se ne vezuje isključivo za Crnu Goru, nego za trusno političko balkansko podneblje i šire, te sadrži dovoljan procenat univerzalnog, bez upiranja prstom u ovog ili onog konkretnog pojedinca u našem trenutnom političkom establišmentu kao cjelini.
U žanrovskom višeglasju predstava poprima i elemente monodrame, duodrame na početku predstave, recitala i hora, lavira od žanra do žanra, ali takav pristup je i znak mudrog rediteljskog zaokreta Mićunovića da dramsku igru ne potisne literarni teatar uz dominaciju teksta nad ostalim parametrima koji čine predstavu u cjelini.
Ovim intervencijama napravljen je, slikarskim rječnikom rečeno, dobar “zlatni presjek”, balans između udjela teksta i režije, i ostvarena vrlo gledljiva predstava, prvenstveno u žanru angažovanog teatra, po principu “sad i ovdje”. Zbog toga se u publici osjećala i mala zatečenost prozivanjima sa scene, ali je komad funkcionisao uz odličnu interakciju s gledaocima, zbog čega su svi akteri predstave, posebno na kraju, i nagrađeni aplauzima.
Na sceni su viđena i druga uspjela rediteljska rješenja, upravo u dosluhu sa inovativnošću predstave kao cjeline i traganjima reditelja za novim scenskim inovacijama. Jedna od takvih je i često korišćenje mikrofona, čime junaci drame o politizovanom društvu dokazuju da su građani bez mikrofona – građani drugog reda.
A ogoljenim prozivanjima sa scene napravljen je iskorak ka savremenom poimanju teatra bez ograda. Publika je pritom bila na visini zadatka: odlično je prihvatila novi komad, iako prozvana, ali i nagrađena pozorišnim činom skidanja sedam velova s naše umišljenosti i viševjekovne želje za vlašću po svaku cijenu, koja nekima i danas, kao u teatru, pada s neba i diže ih u lažne visine, zbog čega se brzo i pada u blato prosječnosti.
Ako na ovo dodamo i domišljato muzičko rješenje, da predstavu prate upravo refreni čuvene pjesme iz filma “Titanik”, onda se tim prije postavlja pitanje: da li zbog kolektivne umišljenosti nacije slavno tonemo, iako tonuti ne moramo, ili smo se već odavno nasukali a da toga nijesmo ni svjesni.
Reditelj Mićunović je, u namjeri da ogoli političku i ukupnu svakodnevicu i neke političke prvake, kao dobro rješenje ponudio u finalu predstave i striptiz ogoljenog ministra, koji na kraju u rukama drži upravo ono što mnogi političari jedino i daju svojim biračima, nakon čega im birači vraćaju istom mjerom, na isti način, kao dokaz da se komedija nastavlja obostrano.
U svakom slučaju, u komadu, i pored određenih manjkavosti na planu tempa i ritma, kao što su periodična usporavanja dramske radnje, bilo je za svakog ponešto, a rampa između scene i publike nije postojala. Stoga je takav snažan efekat predstavljao jedan od glavnih parametara neposrednosti i autentičnosti predstave, uz dramski ugođaj u cjelini.
Gledaoci su na kraju u odličnom raspoloženju pozdravili aktere komada, a na moguće pitanje “Da li smo to upravo mi, ovdje i sada?”, zasigurno nijesu imali dileme. Kao ni povodom zaključka da, kao takvi, nijesmo jedini na balkanskim i širim prostorima, i da smo, naprosto, politički stereotipi.
U ovom inovativno i hrabro napisanom i režiranom komadu igraju: Dubravka Drakić, Dušan Kovačević, Simo Trebješanin, Ivana Mrvaljević / Vanja Jovićević, Jelena Nenezić Rakočević, Miloš Pejović, Omar Bajramspahić, Ivona Čović Jaćimović i Vahidin Prelić. Dramaturg je Dragana Tripković, scenograf Marko Petrović Njegoš, kostimograf Lina Leković, a asistentkinja režije Branka Knežević.
Izvor: CDM
